مقدمه

آلزایمر شایع‌ترین نوع دمانس (زوال عقل) در جهان است و حدود ۵۰ میلیون نفر به آن مبتلا هستند. پیش‌بینی می‌شود این عدد تا سال ۲۰۵۰ سه برابر شود. این بیماری با اختلال حافظه، مشکلات شناختی، تغییرات رفتاری و ناتوانی در انجام امور روزمره همراه است.

تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که یکی از عوامل کلیدی در بروز و پیشرفت آلزایمر، التهاب عصبی (Neuroinflammation) است. التهاب عصبی زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های ایمنی مغز (میکروگلیا و آستروسیت‌ها) بیش‌فعال شوند و مقادیر زیادی سیتوکین‌های التهابی و رادیکال‌های آزاد آزاد کنند. این فرآیند در بلندمدت باعث مرگ نورون‌ها و تجمع پروتئین‌های سمی مانند بتا-آمیلوئید و تائو می‌شود.

از آنجا که درمان‌های دارویی آلزایمر تاکنون نتایج محدودی داشته‌اند، توجه پژوهشگران به پیشگیری از طریق سبک زندگی و تغذیه سالم جلب شده است. در این میان، رژیم‌های گیاهی و مدیترانه‌ای محور بیشترین شواهد علمی را در کاهش التهاب عصبی و کند کردن روند آلزایمر دارند.

 

بخش اول: التهاب عصبی و نقش آن در آلزایمر

۱.۱. مکانیسم‌های التهاب عصبی

• فعال شدن میکروگلیا: میکروگلیا در حالت طبیعی وظیفه دفاع از مغز را دارند. اما در شرایط التهاب مزمن، آن‌ها بیش‌فعال می‌شوند و مولکول‌های سمی آزاد می‌کنند.
• سیتوکین‌های التهابی: موادی مانند TNF-α و IL-6 در مغز افزایش می‌یابند و مرگ نورونی را تسریع می‌کنند.
• استرس اکسیداتیو: افزایش رادیکال‌های آزاد و کاهش آنتی‌اکسیدان‌های درون‌زا باعث آسیب DNA و غشای نورونی می‌شود.

۱.۲. ارتباط التهاب با پروتئین‌های سمی

• التهاب مزمن تولید پلاک‌های بتا-آمیلوئید را افزایش می‌دهد.
• سیتوکین‌ها موجب فسفریلاسیون غیرطبیعی پروتئین تائو و تشکیل گره‌های نوروفیبریلار می‌شوند.
• این دو عامل به‌طور مستقیم به زوال شناختی منجر می‌شوند.

۱.۳. شواهد علمی

مطالعات منتشرشده در Nature Reviews Neuroscience (2019) و Journal of Alzheimer’s Disease (2021) نشان داده‌اند که افراد با سطح بالای مارکرهای التهابی (CRP، IL-6) بیشتر در معرض ابتلا به آلزایمر قرار دارند.

بخش دوم: رژیم گیاهی و کاهش التهاب عصبی

۲.۱. سبزیجات برگ‌سبز

• منابع: اسفناج، کلم کیل، بروکلی
• ترکیبات فعال: فولات، لوتئین، ویتامین K
• اثرات: کاهش سطح هوموسیستئین (عامل التهابی)، بهبود جریان خون مغزی، محافظت نورونی
• مطالعه هاروارد (۲۰۱۸): مصرف روزانه سبزیجات برگ‌سبز روند کاهش حافظه را تا ۳۳٪ کند کرد.

۲.۲. توت‌ها و میوه‌های رنگی

• منابع: بلوبری، شاه‌توت، انگور، انار
• ترکیبات فعال: فلاونوئیدها، آنتوسیانین‌ها، رزوراترول
• اثرات: کاهش استرس اکسیداتیو، بهبود حافظه کوتاه‌مدت
• مطالعه J Agric Food Chem (2012): مصرف بلوبری به مدت ۱۲ هفته حافظه سالمندان را بهبود داد.

۲.۳. آجیل‌ها و دانه‌ها

• منابع: گردو، بادام، تخمه آفتابگردان، دانه کتان
• ترکیبات فعال: اسیدهای چرب امگا-۳، ویتامین E، پلی‌فنول‌ها
• اثرات: کاهش سیتوکین‌های التهابی، تقویت ارتباطات سیناپسی
• مطالعه Frontiers in Aging Neuroscience (2017): گردو باعث بهبود یادگیری و حافظه در مدل‌های حیوانی شد.

۲.۴. حبوبات و غلات کامل

• منابع: عدس، نخود، لوبیا، جو دوسر، برنج قهوه‌ای
• ترکیبات فعال: فیبر، پروتئین گیاهی، منیزیم
• اثرات: بهبود میکروبیوم روده، افزایش اسیدهای چرب کوتاه زنجیره‌ای (SCFA)
• این اسیدها التهاب عصبی را کاهش داده و سد خونی-مغزی را تقویت می‌کنند.

۲.۵. ادویه‌ها و گیاهان دارویی

• زردچوبه (کورکومین): کاهش تجمع آمیلوئید
• زنجبیل (جینجرول): مهار مسیرهای التهابی NF-κB
• دارچین: کاهش استرس اکسیداتیو و بهبود جریان خون
• مطالعه Ann NY Acad Sci (2007): کورکومین در مدل‌های حیوانی تجمع پلاک‌های آمیلوئید را ۴۰٪ کاهش داد.

بخش سوم: منابع حیوانی و افزایش التهاب عصبی

۳.۱. گوشت قرمز فرآوری‌شده

• منابع: سوسیس، بیکن، همبرگر
• اثرات: افزایش TMAO در خون → التهاب سیستمیک و مغزی
• مطالعه Neurology (2021): مصرف ۲۵ گرم گوشت فرآوری‌شده روزانه خطر دمانس را ۴۴٪ افزایش داد.

۳.۲. لبنیات پرچرب

• منابع: کره، پنیر پرچرب
• اثرات: افزایش اسیدهای چرب اشباع، کاهش جریان خون مغزی، افزایش پلاک‌های آمیلوئید

۳.۳. تخم‌مرغ (مصرف زیاد)

• کولین در حد متعادل مفید است، اما مصرف زیاد باعث افزایش TMAO و التهاب می‌شود.

جدول مقایسه‌ای منابع گیاهی و حیوانی

ویژگی	منابع گیاهی	منابع حیوانی (پرچرب/فرآوری‌شده)
آنتی‌اکسیدان	بسیار بالا	بسیار پایین
التهاب	کاهش چشمگیر	افزایش چشمگیر
اثر بر حافظه	تقویت	تضعیف
ریسک آلزایمر	کاهش	افزایش
مثال	اسفناج، بلوبری، گردو	سوسیس، بیکن، پنیر پرچرب

بخش چهارم: سبک زندگی مکمل رژیم گیاهی

• ورزش منظم: کاهش التهاب و افزایش BDNF
• مدیتیشن و خواب کافی: کاهش سطح کورتیزول و سیتوکین‌ها
• پرهیز از الکل و سیگار: کاهش استرس اکسیداتیو

جمع‌بندی

التهاب عصبی یکی از عوامل کلیدی در بروز آلزایمر است. شواهد علمی نشان می‌دهند که رژیم‌های گیاهی محور سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، فلاونوئیدها و اسیدهای چرب امگا-۳ می‌توانند این التهاب را کاهش دهند، عملکرد شناختی را تقویت کنند و خطر آلزایمر را به‌طور قابل توجهی پایین بیاورند. در مقابل، منابع حیوانی به‌ویژه گوشت فرآوری‌شده و لبنیات پرچرب با افزایش التهاب عصبی همراه هستند.

بنابراین، پیروی از یک رژیم غذایی گیاهی غنی از سبزیجات، میوه‌ها، آجیل، دانه‌ها و حبوبات همراه با سبک زندگی سالم ، بهترین راهکار علمی و عملی برای کاهش التهاب عصبی و پیشگیری از آلزایمر است.

منابع

1. Morris MC, Tangney CC. “Dietary approaches to the prevention of Alzheimer’s disease.” Alzheimer’s & Dementia. 2014.
2. Devore EE, et al. “Dietary flavonoid intake and cognitive decline.” J Agric Food Chem. 2012.
3. Livingston G, et al. “Dementia prevention, intervention, and care.” The Lancet. 2020.
4. Xu W, et al. “Processed meat consumption and risk of dementia.” Neurology. 2021.
5. Cole GM, Frautschy SA. “Curcumin and Alzheimer’s disease: A review.” Ann NY Acad Sci. 2007.

برای مطالعه بیشتر

https://cruelty.farm/

Animals

Environment

Humans

Take Action

https://www.linkedin.com/company/Vegland/

https://virgool.io/VegLand

Home

https://www.instagram.com/mehravamag/